Trądzik pospolity - Acne vulgaris jest jednym z najczęstszych schorzeń dermatologicznych, którego główna przyczyna leży w nadprodukcji łoju. Jest to także jedna z najczęstszych przyczyn konsultacji dermatologicznych. Według różnych badań ocenia się, że na tę chorobę cierpi około 80% populacji w różnych grupach wiekowych. Dotyka pacjentów obu płci. Przyczyn zachorowań jest bardzo wiele, a ich przebieg może przyjmować różną formę od bardzo łagodnej do powstania ciężkich dermatoz w obrębie całego ciała. Poznanie samej choroby, jej przyczyn, koniecznej pielęgnacji i leczenia, pozwoli z pewnością zminimalizować jej skutki w postaci mnogich blizn.
Trądzik jest schorzeniem dermatologicznym towarzyszącym ludzkości od zarania dziejów. Pisali o nim w swoich działach Arystoteles i Pliniusz[1]. Należy do najczęstszych dermatoz, a także jest jedną najczęstszych przyczyn porad dermatologicznych. Schorzenie polega na zaburzeniach wydzielania łoju, któremu towarzyszy proces zapalny mieszka włosowo-łojowego. Typowymi zmianami trądzikowymi jest nadmierna produkcja łoju, zaskórniki zamknięte i otwarte, nacieki, przetoki, grudki i torbiele.
Mechanizm powstawania zmian jest złożony i, poza nadmierną aktywnością gruczołów łojowych powiększonych w wyniku aktywności hormonów androgenowych, dochodzi do rogowacenia (twardnienia) kanalików wyprowadzających. W wyniku niedrożności powstają mikrozaskórniki, zaskórniki i wreszcie krosty, grudki i torbiele. Zasiedlenie mieszków włosowych przez bakterie prowadzi do ich przewlekłego procesu zapalnego powodującego zmiany ropne trudne do leczenia. W zależności od przebiegu przewlekłe schorzenie może pozostawiać nieestetyczne blizny.
Na podstawie wielu badań z różnych ośrodków szacuje się, że choroba jest nader częsta i dotyka nawet 80 procent populacji w różnym wieku u obu płci. Najwięcej zachorowań spotykamy jednak u osób w okresie dojrzewania[2]. Może także pojawiać się dużo wcześniej lub towarzyszyć choremu nawet przez większość dorosłego życia.
Miejscem najczęściej występujących zmian trądzikowych zgodnie z etiopatogenezą są okolice o największej ilości gruczołów łojowych: twarz (strefa T), plecy i klatka piersiowa[3]. Nie znaczy to jednak, że inne okolice są zupełnie wolne od zmian łojotokowych.
Trądzik jako schorzenia ma kilka podziałów w zależności od ciężkości przebiegu klinicznego i formy. Wielu autorów podaje swoje klasyfikacje. Najprostszą wydaje się podział zaproponowany przez Adamskiego i Kaszubę[4]. Według uczonych podział wygląda następująco: trądzik łagodny (zaskórnikowy, grudkowy i krostkowy), umiarkowany (guzkowy, grudkowo-krostkowy) oraz ciężki (guzkowy, ropowiczy, skupiony, bliznowaty, piorunujący). Mówiąc o trądziku nie można pominąć jeszcze innych postaci opisanych przez autorów, takich jak: trądzik zawodowy spowodowany wykonywaniem zawodu i narażeniem na substancje chemiczne, trądzik polekowy, który mogą spowodować przyjmowane leki, jak np. brom, hormony androgenowe czy kortykosteroidy, trądzik kosmetyczny, dzisiaj coraz rzadszy, występujący po zabiegach kosmetycznych z użyciem preparatów kosmetycznych mających działanie zaskórnikotwórcze, trądzik samouszkadzający powstający w wyniku zdrapywania lub wyciskania nowopowstałych zmian. W literaturze można także spotkać takie określenia jak trądzik niemowlęcy, steroidowy, mechaniczny, pomiesiączkowy i inne.
Leczenie trądziku jest przedmiotem wielu sympozjów i konferencji naukowych. W związku z rozwojem farmakologii temat leczenia trądziku jest stale podnoszony podczas debat naukowych dermatologów, kosmetologów a także endokrynologów. Leczenie powinno odbywać się jak najwcześniej. Rozwój choroby powoduje rozległe zmiany ropne, a, co za tym idzie, mnogie blizny. Trzeba pamiętać, że większość zmian dotyczy skóry twarzy, przez co bardzo istotny jest tu problem estetyczny. Terapia trądziku uzależniona jest od postaci choroby, nasilenia zmian. Schorzenie ma charakter nawrotowy, a co za tym idzie kuracja jest długotrwała i wymaga od pacjenta systematyczności i wytrwałości. Celem nadrzędnym terapii jest wyeliminowanie głównych czynników rozwoju trądziku, tj. zmniejszenie łojotoku, zapobieganie nadmiernemu rogowaceniu skóry oraz przeciwdziałanie rozwojowi bakterii.
Leczenie miejscowe stosowane jest w mniej zaawansowanych stadiach choroby lub jako terapia uzupełniająca do leczenia ogólnego. Preparaty o działaniu miejscowym mają za zadanie ograniczyć proces zapalny, zmniejszyć wytwarzanie łoju, a także udrożnić kanaliki wyprowadzające łój.
Zarezerwowane jest dla postaci bardziej zaawansowanych. Wśród stosowanych preparatów znajdują się antybiotyki, retinoidy i antyandrogeny. Antybiotyki działają przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, a dodatkowo niektóre z nich także przeciwłojotokowo. Bardzo skuteczne są także retinoidy, które doczekały się już 4 generacji. Wydawane są tylko na receptę, gdyż zarezerwowane są do terapii ciężkich i bardzo ciężkich postaci trądziku, a także posiadaja dość dużo działań niepożądanych. Preparat jest bezwzględnie przeciwwskazany u kobiet ciężarnych ze względu na swoje działanie teratogenne (szkodliwe dla płodu – może powodować jego deformacje).
Jak już wspomniano, ocena wpływu hormonów na powstawanie trądziku była przedmiotem wielu badań naukowych. Androgeny mają właściwości powodujące rozrost gruczołów łojowych, zwiększenie produkcji sebum oraz twardnienie kanalików łojowych. Wobec powyższych faktów leczenie hormonalne wydaje się być uzasadnione[5].
Właściwa pielęgnacja skóry trądzikowej wydaje się kluczowa w redukcji nawrotów choroby. Kosmetyki powinny być dedykowane do skóry tłustej lub trądzikowej o lekkiej konsystencji, których nakładanie nie powoduje podrażnień istniejących zmian zapalnych. Stosowane preparaty powinny charakteryzować się działaniem nie tylko oczyszczającym i łagodzącym, ale także przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym. Skóra trądzikowa ma skłonności do nadmiernego błyszczenia się, zatem dobrze, jeżeli preparaty mają działanie matujące i ściągające. Pamiętać jednak należy, aby nie spowodować jej nadmiernego przesuszenia np. preparatami alkoholu. Pielęgnacja musi być umiejętna, gdyż przesuszenie skóry będzie także sprzyjać jej podrażnieniu i paradoksalnie zwiększać łojotok.
Gabinety kosmetyczne oferują pełen wachlarz zabiegów dla osób z cerą tłustą lub trądzikową. Warto z nich korzystać, gdyż wyspecjalizowany personel poza wykonaniem zabiegów poradzi, jak na co dzień pielęgnować skórę. Do najczęstszych zabiegów kosmetycznych należą peelingi mające na celu złuszczenie zrogowaciałego naskórka i udrożnienie kanalików łojowych, a także zmniejszenie wydzielania sebum. Mogą to być zabiegi z użyciem kwasów owocowych, glikolowego i mlekowego. Skuteczna okazuje się także dezikrustacja wykorzystująca prąd stały i fale ultradźwiękowe do głębokiego oczyszczania skóry. Zabieg powszechnie nosi nazwę ”zmydlania gruczołu łojowego”. Coraz więcej zwolenników zyskują zabiegi tzw. „wodorowe” natleniające i odmładzające skórę oraz cała gama zabiegów laserowych uznawanych jako bezinwazyjne, a bardzo skuteczne.
Kosmetyków dedykowanych do cery tłustej lub trądzikowej jest obecnie bardzo dużo. Preparaty są produkowane przez renomowane koncerny farmaceutyczne prowadzące szerokie akcje edukacyjne. Pacjenci mogą skorzystać z konsultacji specjalistycznych, a współpracujący z nimi dermatolodzy i kosmetolodzy są dostępni na wielu forach internetowych. Na uwagę zasługują jednak całe zestawy pielęgnacyjne zawierające: pianki do mycia, żele z peelingiem, toniki, kremy. Kompozycja składników w poszczególnych preparatach działa synergistycznie i pozwala na kompleksową pielęgnację „trudnej” skóry.
O wpływie diety na pogorszenie się chorób skóry wiadomo już od pierwszych dekad XX wieku. Największy wpływ na powstawanie trądziku mają orzechy, czekolada, ciastka, smażone potrawy, jajka, mleko i jego przetwory, ostre przyprawy, alkohol oraz kawa[6]. Dla wielu osób dużym zaskoczeniem jest informacja o niekorzystnym wpływie spożycia mleka na rozwój i przebieg trądziku. Uczeni uzasadniają ten fakt zawartym w mleku hormonem. Gruczoły łojowe posiadają receptory androgenowe, których stymulacja androgenem powoduje zwiększone wydzielanie łoju. Pochodna testosteronu, jakim jest dihydrotestosteron, ma bardzo duże powinowactwo do receptorów androgenowych, co objawia się ich dużą stymulacją, a, co za tym idzie, nadprodukcją sebum.
Ważnym czynnikiem mogącym mieć wpływ na stan naszej skóry jest indeks glikemiczny spożywanych produktów. Pożywienie o wysokim indeksie powoduje wzrost produkcji insulinoopornego IGF1 (hormonu wzrostu), który zwiększa ilość androgenów odpowiedzialnych za powstawanie nadmiernego wydzielania łoju.
W literaturze naukowej można znaleźć wyniki badań przeprowadzonych na społecznościach wyspiarskich zupełnie odizolowanych od zachodniego stylu życia. Odżywianie odbywa się tam tylko i wyłącznie z własnych upraw ekologicznych. W populacjach tych nie zanotowano przypadków trądziku. Za związkiem stylu życia ze stanem zdrowia przemawia jednoznacznie fakt, że członkowie plemion którzy, wyemigrowali do dużych miast, zaczynali cierpieć na schorzenia skórne podobne do występujących w społecznościach, do których dołączyli.
Ziołolecznictwo w leczeniu trądziku należało kiedyś do bardzo popularnych. Brak leków powodował, że uciekano się do metod naturalnych. Przez lata nasze babki starały się nieść ulgę potrzebującym, stosując dostępne zioła. Wśród ziół mających znaczenie w leczenie trądziku jest fiołek trójbarwny zwany potocznie bratkiem. Do najważniejszych należą jego właściwości przeciwzapalne. Może być przyjmowany doustnie jako napar, a także służyć do leczenia miejscowego w postaci okładów.
Udokumentowane jest także działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze nagietka, co czyni z niego jeden z głównych składników wszelkiego rodzaju toników do cery trądzikowej. Do naparów są wykorzystywane kwiatostany (koszyczki kwiatowe). Napar działa także wzmacniająco, przyśpieszając leczenie zmian trądzikowych[7]. Jeszcze wiele innych roślin znajduje zastosowanie w walce z trądzikiem jak, np. łopian, bez czarny, szałwia, rumianek[8].
Niektórzy ziołolecznictwo traktują z przymrużeniem oka. Trzeba jednak wiedzieć, że ziołolecznictwo uzyskało podstawy naukowe i w chwili obecnej poważna instytucja naukowa, jaką jest Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, organizuje studia podyplomowe z zakresu ziołolecznictwa[9].
Szczyt zachorowań na trądzik przypada na okres dojrzewania, czas, kiedy każda nastolatka lub nastolatek pragnie wyglądać jak najlepiej i podobać się rówieśnikom. To właśnie wtedy największą wagę przywiązuje do wyglądu twarzy starając się, aby cera była nieskazitelna. Lokalizacja zmian trądzikowych najczęściej dotyczy jednak tej okolicy[10], co rodzi wiele frustracji i napięć. Młody człowiek ze zmianami trądzikowymi czuje się gorszy, unika spotkań towarzyskich, kontaktów z rówieśnikami. Zmiany na klatce piersiowej i plecach powodują unikanie czynnego uczestnictwa w zajęciach fizycznych (szczególnie na basenie). Badania potwierdzają także obniżenie samooceny osób dorosłych oraz towarzyszący jej lęk, przewlekły stres, a nawet depresję. Obserwowane są także problemy z wypełnianiem ról społecznych czy realizacji na polu zawodowym.
Konsekwencją trądziku mogą być nieestetyczne blizny, dlatego tak ważna jest właściwa pielęgnacja okolic po wygojonej zmianie ropnej. Na rynku dostępnych jest wiele preparatów dedykowanych leczeniu blizn. Są to plastry, maści, kremy i żele. Ze względu na lokalizacje zmian najlepiej sprawdza się jednak żel o nazwie Contractubex. Preparat jest na bazie wody, dlatego po zaaplikowaniu okolica nie jest tłusta. Jego formuła powoduje, że błyskawicznie się wchłania, a unikalny skład powoduje, że działa przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, łagodząco. Zawarta w preparacie heparyna przywraca skórze właściwy koloryt. Preparat jest dostępny na rynku od wielu lat, co potwierdza jego skuteczność i wysoki profil bezpieczeństwa.
Nie ma uniwersalnych rad dla pacjentów zmagających się latami z trądzikiem. Pamiętać jednak należy, że poznanie patomechanizmu choroby jest kluczowe dla dalszego leczenia i unikania czynników mogących wywoływać jej zaostrzenia. Dlatego tak ważna jest edukacja chorych. Leczeniem powinien zajmować się lekarz-specjalista dermatolog, kosmetolog, a właściwą pielęgnacją dyplomowana kosmetyczka, która doradzi, jak dbać o skórę oraz jakich używać kosmetyków. Samodzielne i samowolne stosowanie niesprawdzonych metod i preparatów może okazać się niebezpieczne i zaostrzyć objawy choroby. Dieta i aktywność fizyczna wspomaga leczenie trądziku.
W tym schorzeniu bardzo ważne jest dobre samopoczucie i eliminacja stresu, który może indukować powstawanie zmian. Nie wolno unikać bliskich, przyjaciół, rówieśników. Kontakt z nimi jest bardzo ważny dla naszej higieny psychicznej. Trądzik jest chorobą jak każda inna, trzeba nauczyć się z nią żyć i być pogodnym, „bo tylko kiedy jesteśmy piękni w środku, możemy być piękni na zewnątrz”.
BIBLIOGRAFIA
ŻRÓDŁA INTERNETOWE
