Jak powinna być leczona blizna u dzieci. Czym powinna być smarowana blizna u dzieci? Co zrobić, aby nie powstała blizna u dzieci? Jak powinna być pielęgnowana blizna u dzieci? Oto najczęściej zadawane przez internautów, czytelników i słuchaczy medycznych podcastów pytania.
W niniejszym, popularnonaukowym artykule podjęto próbę odpowiedzi na nurtujące pytania z jednoczesnym uporządkowaniem wiedzy na temat przyczyn powstawania blizn pooparzeniowych u dzieci. Należy jednak pamiętać, że nie ma uniwersalnej odpowiedzi czy rady dotyczącej postępowania, gdyż każda blizna u dzieci ma różne pochodzenie, różną wielkość. Blizna u dzieci może znajdować się w różnych okolicach ciała i wymaga indywidualnego podejścia, to problem nie tylko estetyczny, ale także funkcjonalny, kliniczny, a często też emocjonalny. Blizna u dzieci bywa często przyczyną wyrzutów sumienia i poczucia winy u dorosłych, że maluch nie został właściwie zaopiekowany, czy wręcz niedopilnowany i doszło do urazu.
Freepik S. 3925
Oparzenia określane są jako jeden z najbardziej niszczących urazów w medycynie. I o ile może dotyczyć każdej grupy wiekowej, o tyle oparzenia u dzieci stanowią ok. 30% oparzeń.[1] Blizna u dzieci powstaje najczęściej w wyniku oparzenia, które w populacji dziecięcej zaliczane jest do najczęstszego urazu[2]. Obecnie śmiertelność wśród oparzonych dzieci nie jest wysoka, jednak uraz może pozostawiać ślady w postaci mniej lub bardziej rozległych blizn[3]. Blizna u dzieci może mieć różny charakter i głębokość w zależności od czynnika wywołującego oparzenie. Na podstawie powszechnie prezentowanych badań i publikacji naukowych oparzenie, z którym mali pacjenci najczęściej trafiają do szpitalnych oddziałów ratunkowych i do oddziałów chirurgii dziecięcej może być wywołane gorącą wodą lub innym płynem (90%), gorącym tłuszczem, gorącym metalem, płomieniem i prądem. Oparzenia chemiczne dzięki odpowiednim ostrzeżeniom na etykietach i bezpiecznym zamknięciom są obecnie coraz rzadsze.
Wyróżnia się cztery stopnie oparzeń; I° jest to oparzenie powierzchowne i dotyczy tylko naskórka, stopień IIa dotyczy oparzenia naskórka i niepełnej grubości skóry, w tym skórę właściwą, IIb obejmuje także warstwę rozrodczą skóry. W stopniu III oparzeniu ulega cała grubość skóry, natomiast w stopniu IV uszkodzone są także tkanki leżące pod skórą.[4] Blizna u dzieci powstaje najczęściej w wyniku oparzeń powyżej stopnia IIb.
Na podstawie zmian na skórze także można ocenić stopień oparzenia. I° charakteryzuje się zaczerwienieniem (rumieniem) skóry i jej bolesnością. W stopniu II° skóra jest bladoróżowa i pokrywa się pęcherzami, w stopniu III skóra może być ciemna, a nawet zwęglona, nieraz pokrywa się suchym, twardym strupem. W IV° dolegliwości bólowe są paradoksalnie mniejsze, ale mogą się uwidocznić tkanki leżące pod skórą jak mięśnie, ścięgna, kości.[5]
Dla całego procesu gojenia bardzo istotne jest postępowanie od pierwszego momentu po oparzeniu. Jeżeli doszło do tego typu urazu należy pamiętać, aby natychmiast zdjąć z dziecka wszelkie ubranie, które mogłoby utrzymywać wysoką temperaturę i potęgować zmiany spowodowane bodźcem termicznym. Kolejnym etapem jest jak najszybsze schłodzenie oparzonej okolicy. W tym celu zalecana jest zimna woda. Nie wolno miejsca urazu smarować żadnymi tłuszczami lub spirytusem, co zdarzało się dość powszechnie w przeszłości. Dziecku należy zapewnić spokój, jeżeli jest przytomne i nie ma oparzonej jamy ustnej lub przełyku powinno podawać się letnie płyny i możliwie najszybciej wezwać pogotowie lub udać się do najbliższej placówki medycznej, aby lekarz ocenił stan dziecka i oparzonej okolicy.
Leczenie oparzeń przebiega bardzo różnie i może mieć charakter zachowawczy lub operacyjny. Zabiegi operacyjne przeprowadzane są w oddziałach chirurgii, chirurgii dziecięcej, chirurgii plastycznej, a w najcięższych przypadkach w ośrodkach do tego wyspecjalizowanych. W Polsce są to placówki w Gryficach, Łęcznej i Siemianowicach Śląskich.
Dla powstawania blizn bardzo istotne jest cały okres do momentu urazu do zupełnego wygojenia. Po leczeniu ambulatoryjnym czy szpitalnym należy bezwzględnie przestrzegać zaleceń lekarza i personelu medycznego (ratownika medycznego, pielęgniarki, fizjoterapeuty). Niepowikłane, lekkie oparzenia goją się dość szybko nie pozostawiając zmian w postaci blizn. Cięższe wymagają specjalistycznego leczenia jak np. presoterapii (opatrunków uciskowych, ubranek uciskowych), laseroterapii, ćwiczeń usprawniających-rehabilitacji ruchowej, masaży, miejscowego ostrzykiwania preparatami zawierającymi sterydy. Bardzo istotne jest przestrzeganie pewnych zasad, które nie uchronią zupełnie przed bliznami, jednak niepowikłany proces gojenia jest bardzo istotny dla ostatecznego wyglądu blizny, jej struktury i rozległości. Blizna u dzieci może mieć wpływ na późniejszy ich rozwój; rozległe blizny w okolicach stawów mogą wpływać na ich ruchomość, a co za tym idzie na rozwój i siłę mięśniową. Niejednokrotnie blizny te muszą być nawet po latach poddawane chirurgicznym korektokm.
Jeśli blizna u dzieci po oparzeniu nie jest rozległa i głęboka, wystarczy używać żeli lub maści, które zawierają wyciąg z cebuli, allantoinę i heparynę sodową. Substancje te wpływają na metabolizm tkanki łącznej i zapobiegają tworzeniu się blizn po oparzeniu.
Cebula - wyciąg z tej rośliny rozpuszcza fibryny, składnik nierozpuszczalnego białka tworzącego skrzepy, spłaszcza i rozjaśnia bliznę. Cebula posiada również działanie przeciwbakteryjne.
Heparyna przy stosowaniu zewnętrznym działa przeciwzapalnie. Ponadto bardzo korzystna jest jej aktywność przeciwalergiczna, przy równoczesnym zwiększaniu nawodnienia tkanek i rozluźnianiu struktury kolagenu.
Allantoina jest pochodną mocznika, wykazuje działanie keratolityczne. Ponadto, stymuluje namnażanie się komórek, przyspiesza gojenie naskórka i tworzenie się ziarniny. Przede wszystkim ma działanie silnie nawilżające i tym samym ułatwia gojenie się ran oraz formowanie blizn. Działa także przeciwzapalnie, ściągająco, regenerująco i natłuszczająco. Zmniejsza zaczerwienienie, łagodzi pieczenie, wygładza skórę.
Wszelkie kremy, żele i maści trzeba stosować regularnie na świeżą bliznę. Jesto klucz do sukces. Zawarte w nich składniki aktywne stopniowo zmiękczają i rozluźniają tkanki bliznowate, dlatego taka pielęgnacja może trwać nawet kilka miesięcy. Po tym czasie blizna po oparzeniu jest jaśniejsza i mniej widoczna. Contactubex żel jest preparatem, który hamuje nadmierną syntezę kolagenu, przez co wpływa na tworzenie się prawidłowej tkanki łącznej i ogranicza przerastanie blizny po oparzeniu. Poprawia ukrwienie i nawilżenie tkanki, zmniejszając uczucie napięcia i świądu.
Naturalnym jest fakt, że blizny „świeże” (niedawno powstałe) mają czerwone zabarwienie i są lekko wypukłe. Mogą dojrzewać nawet 2-3 lata. Prawidłowo dojrzała blizna jest nieco jaśniejsza niż otaczająca skóra, płaska i nie stwarza żadnych napięć nie naciąga skóry, nie jest wrośnięta w tkankę podskórną, o czym najlepiej świadczy jej ruchomość względem tkanek położonych poniżej.
Każdą bliznę można zmniejszyć i poprawić jej wygląd. Najlepsze efekty uzyskuje się pracując nad blizną od początku procesu jej kształtowania. Pozwala to uniknąć przerostów tkanki i zmian barwy.
Podczas całego procesu gojenia i modelowania się blizny bardzo ważna jest odpowiednia higiena, dbanie o utrzymywanie rany we względnej sterylności. Gdy rana się zagoi należy jak najwcześniej pielęgnować budującą się tkankę blizny wmasowując lek, zawierający substancje czynne zapobiegające nadmiernemu wzrostowi tkanki blizny, zmniejszające obrzęk, działającego antybakteryjnie, nawilżającego tkankę blizny, zmniejszające dyskomfort. Takim preparatem jest Contractubex ® żel.
Jeżeli występuje nadwrażliwość na którykolwiek ze składników preparatu należy zaprzestać jego stosowania. Nie zaleca się stosowania preparatów zawierających heparynę na bardzo powierzchnie skóry.
Ważnym elementem pielęgnacji blizny jest jej ochrona przed podrażnieniami, nie tylko dlatego, że to może być bolesne, ale również, aby przez podrażnianie czy mikro uszkodzenia nie powodować nadmiernego wzrostu tkanki blizny. Bliznę trzeba też chronić przed promieniami UV, aby nie uległa przebarwieniu. Jak powinna być leczona blizna u dziecka podpowie personel medyczny lub farmaceuta, a jest to bardzo istotne, aby w przyszłości była jak najmniej widoczną „pamiątką” urazu.
Uwaga - wystawianie blizny na działanie promieni słonecznych czy opalanie w solarium może spowodować trwałe przebarwienie blizny. Pod wpływem promieni UV pojawi się pigment, który spowoduje, że blizna będzie dużo bardziej widoczna. Podczas ekspozycji na promienie słoneczne należy stosować kremy z bardzo wysokim filtrem najlepiej 50+.
Powodzenia w leczeniu życzy zespół Merz.
Zawarte w artykule informacje mają charakter wyłącznie informacyjny, nie mają charakteru konsultacji medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji lekarza, do którego należy ostateczna decyzja o rodzaju i zakresie wdrożonego leczenia.
Contractubex żel, 1 g żelu zawiera substancje czynne: 50 IU heparyny sodowej, 100 mg wyciągu płynnego z cebuli i 10 mg alantoiny. Wskazania: Blizny ograniczające ruch, powiększone (przerostowe, obrzmiałe, o kształcie bliznowca), nieestetyczne blizny pooperacyjne, blizny po amputacjach, blizny pooparzeniowe i powypadkowe, przykurcze np. palców (przykurcz Dupuytrena), przykurcze ścięgien spowodowane urazami oraz kurczeniem się blizny. Przeciwwskazania: Nie stosować Contractubex żel w przypadku uczulenia (nadwrażliwości) na substancje czynne lub którykolwiek z pozostałych składników tego leku. Przeciwwskazaniami do zastosowania żelu są: niewyleczone rany, blizny obejmujące duże obszary skóry, uszkodzona skóra, aplikacja na błony śluzowe.
[1] A. Kawalec, K. Pawlas, Struktura oparzeń wśród dzieci na Dolnym Śląsku w latach 2010-2012, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2014, 95(2): s. 395
[2] A. Weremiejczyk, E. Matuszczak, W. Dębek, Terapia laserowa w leczeniu blizn pooparzeniowych u dzieci. Pediatria i Medycyna Rodzinna 2020, 16(4), s. 374.
[3] E. Matuszczak i wsp. Analiza etiologii i epidemiologii oraz ocena wyników leczenia oparzeń u dzieci. Pediatria Polska 2011, 86(3), s. 254.
[4] A. Szmida, Oparzenia. [w:] Chirurgia dziecięca. Czernik J. (red.) Akademia Medyczna, Wrocław 2008, s. 242.
[5] Błaszczuk J. Oparzenia. [w:] Medycyna rodzinna – co nowego? A. Steciwko (red), Wrocław 2010, t. II, s. 599.
